Poortkatheter

Dagbehandeling oncologie

De arts heeft afgesproken dat bij u een poortkatheter wordt ingebracht. Via een poortkatheter kunnen medicijnen rechtstreeks in de bloedbaan worden toegediend. In een aantal gevallen is het ook mogelijk om langs deze weg bloed af te nemen. In deze folder informeren wij u over de poortkatheter.

De poortkatheter of Port-a-cath

Poortkatheter is een algemene benaming voor het systeem. De naam die gebruikt wordt voor de poortkatheter kan variëren en is afhankelijk van het merk dat gebruikt wordt. In SJG Weert wordt vooral de merknaam Port-a-cath gebruikt. In deze folder wordt de algemene naam poortkatheter gebruikt.

De poortkatheter is een systeem dat bestaat uit een klein reservoir en een kort slangetje (zie figuur 1). Beide worden tijdens een kleine operatie onderhuids ingebracht. Hierna kan het reservoir door de huid aangeprikt worden. Voor het aanprikken is een speciale naald nodig. Via deze naald kunnen vervolgens medicijnen worden ingespoten. Ook kan een infuus worden aangesloten op de poortkatheter. Op elk van de onderdelen van het systeem wordt hierna beknopt ingegaan.

Figuur 1: de poortkatheter

Het reservoir
Het reservoir is gemaakt van kunststof. Het heeft een harde bodem aan de onderzijde en een membraan aan de bovenzijde. Door de harde bodem wordt voorkomen dat de naald door het reservoir heen gaat. Het membraan aan de bovenzijde is zodanig gemaakt dat het reservoir gemakkelijk met een naald kan worden aangeprikt, maar dat het reservoir afgesloten wordt als de naald verwijderd is. Op het reservoir wordt de katheter aangesloten.

De katheter
De katheter is een klein kunststof slangetje dat aangesloten wordt op het reservoir. De katheter ligt vervolgens een stukje onderhuids en eindigt in een grote ader. Omdat door een grote ader veel bloed stroomt, worden de toegediende medicijnen snel verdund. Hierdoor kan irritatie van het bloedvat worden voorkomen.

Voordelen van een poortkatheter

Het gebruik van een poortkatheter heeft een aantal voordelen:

• De poortkatheter is meestal eenvoudig aan te prikken. Het infuus kan eveneens op een eenvoudige manier worden bevestigd.

• Wanneer toediening plaatsvindt via kleine bloedvaatjes, kunnen een aantal medicijnen een irritatie geven van de wand van de bloedvaten. Bij gebruik van een poortkatheter worden de medicijnen toegediend in een groter bloedvat en omdat de bloedstroom hier groter is, worden de medicijnen verdund. Hierdoor neemt de kans op irritatie van de vaatwand af.

• In een aantal gevallen kan via de poortkatheter bloed worden afgenomen voor bv. onderzoek.

Nadelen van een poortkatheter

Aan gebruik van een poortkatheter zijn ook nadelen verbonden.

• De poortkatheter moet via een kleine operatieve ingreep worden geplaatst. Meestal gebeurt dit onder volledige narcose.

• In of rond de poortkatheter kunnen infecties en ontstekingen ontstaan.

• Rondom de katheter kan zich een stolsel (trombose) ontwikkelen. Hierdoor wordt de afvoer van bloed uit bijvoorbeeld de arm belemmerd.

Uw behandelende arts bepaalt of de voordelen van de poortkatheter opwegen tegen mogelijke nadelen.

Redenen voor een poortkatheter

Een poortkatheter wordt ingebracht om de volgende redenen:

• Het toedienen van medicijnen waarvan bekend is dat zij tijdens de toediening de wand van de kleinere bloedvaten kunnen irriteren. Een voorbeeld hiervan is de continue toediening van bepaalde cytostatica gedurende 24 - 48 uur.

• Het is niet mogelijk om een infuus in te brengen in een kleine ader in de arm of op de voet.

Gang van zaken

Als uw behandelende arts heeft besloten dat u in aanmerking komt voor plaatsing van een poortkatheter, wordt u doorverwezen naar de vaatchirurg. Deze bespreekt met u de gang van zaken. Als de plaatsing gebeurt onder narcose, krijgt u eerst nog een gesprek op de poli preoperatieve screening. Hierover wordt u geïnformeerd op de poli vaatchirurgie. De afdeling zorgplanning informeert u over datum en tijdstip van de ingreep.

Plaatsing

De poortkatheter wordt onderhuids geplaatst bovenaan op de borstkas, 5 - 10 centimeter onder het sleutelbeen (zie figuur 2).

Figuur 2: de poortkatheter in het lichaam

Dit plaatsen wordt gedaan tijdens een kleine operatie, meestal onder volledige narcose. De plaatsing van de poortkatheter duurt 15 - 20 minuten.

Als de plaatsing gedaan wordt onder volledige narcose, wordt u voor korte tijd opgenomen op de het dagcentrum (route 1E). Van hieruit wordt u met het bed naar de operatieafdeling gebracht. Als zich geen bijzonderheden voordoen kunt u enkele uren na de plaatsing weer naar huis.

Nadat de poortkatheter geplaatst is kunt u deze voelen aan een verhoging onder de huid. In de eerste dagen na de operatie kan het gebied wat opgezwollen zijn. Deze zwelling neemt in enkele dagen af. Op de wond is een pleister geplakt. In de eerste uren na de operatie kan er een beetje bloed of wondvocht in de pleister lekken. Dit stopt meestal dezelfde dag nog. Als geen vocht meer uit de wond komt, mag de pleister worden verwijderd.

In een aantal gevallen zijn onderhuidse hechtingen gebruikt; deze zijn aan de buitenkant niet zichtbaar. Wanneer uitwendige hechtingen zijn gebruikt, worden deze ongeveer een week na de plaatsing verwijderd. Hiervoor krijgt u een afspraak mee.

Na de operatie kunt u pijnklachten hebben. Deze nemen na enkele dagen af. Op het dagcentrum krijgt u een advies mee voor pijnstilling.

Na de operatie nemen zwelling, pijn en (eventueel) lekkage van vocht snel af. Als dit niet het geval is neemt u contact op met de poli vaatchirurgie op maandag t/m donderdag, telefoon: 0495 - 57 22 30 of met de verpleegkundigen van de dagbehandeling oncologie, telefoon: 0495 - 57 22 37.

Gebruik van de poortkatheter

De poortkatheter wordt op de eerste plaats gebruik voor het toedienen van medicijnen. Meestal wordt hiervoor een infuus gebruikt.

In een aantal gevallen is het ook mogelijk om langs deze weg bloed af te nemen. Een poortkatheter wordt nooit alleen om deze reden geplaatst. Het is natuurlijk wel gemakkelijk als langs deze weg ook bloed afgenomen kan worden. Het blijkt echter dat dit bij een aantal mensen niet mogelijk is.

Tot slot kan de poortkatheter ook gebruikt worden voor het toedienen van contrastvloeistof tijdens bepaalde onderzoeken zoals CT-onderzoek.

Aanprikken
De poortkatheter kan in principe direct na de plaatsing gebruikt worden. Vaak gebeurt dit echter in de dagen daarna.

Voor het aanprikken van de poortkatheter wordt een speciaal type naald gebruikt. Dit is nodig om te voorkomen dat de poortkatheter beschadigd wordt. De verpleegkundige informeert u hierover bij het aanprikken.

Nadat via het infuus medicijnen zijn toegediend, wordt de hele poortkatheter goed doorgespoeld met een neutrale vloeistof. Hierna wordt de naald verwijderd. In sommige gevallen is het nodig om in de poortkatheter een vloeistof met een antistollingsmiddel (het zogenaamde 'heparineslot') achter te laten. Met deze maatregelen wordt voorkomen dat zich een stolsel vormt in de poortkatheter.

Doorgankelijk houden
Wanneer de poortkatheter langer dan 4 weken niet meer gebruikt wordt is het belangrijk om deze regelmatig door te spoelen met een vloeistof. Deze handeling vindt plaats op de dagbehandeling oncologie. Hiervoor wordt een afspraak gemaakt. Tijdens het bezoek aan de dagbehandeling oncologie controleren de verpleegkundigen of de poortkatheter goed doorgankelijk is; vervolgens spuiten zij in de poortkatheter een neutrale vloeistof of heparineslot. Hierna kunt u weer naar huis.

Dagelijkse activiteiten

Nadat de poortkatheter is geplaatst adviseren we om de eerste week uw schouder te ontzien. Maak geen forse schouderbewegingen. Als de wond voldoende is genezen (na ongeveer 7 dagen) kunt u de normale activiteiten weer hervatten.

De eerste dagen na de operatie moet u voorzichtig zijn met water op of bij de wond. Douchen mag, als u de wond daarbij ontziet. Na een week mag u op de voor u gebruikelijke manier douchen, een bad nemen en zwemmen.

Verwijderen van de poortkatheter

De poortkatheter kan in principe blijven zitten zolang de arts dit nodig vindt. Om de poortkatheter te kunnen blijven gebruiken, wordt iedere 6 - 8 weken de doorgankelijkheid gecontroleerd (zie hierboven). Verwijdering van de poortkatheter vindt plaats tijdens een kleine operatie.