PEG-sonde

Waarom een PEG-sonde?

Als u langere tijd niet kunt eten of drinken, is het belangrijk dat u toch voedingsstoffen en medicatie binnenkrijgt. In die situatie kan via een PEG-sonde speciale vloeibare voeding (sondevoeding) en/of vloeibare medicatie, direct in de maag of dunne darm worden gebracht.

Soorten sondes

Er zijn twee soorten sondes: de PEG-sonde en de PEG-J-sonde. In deze folder leggen we het verschil uit tussen beide sondes.

PEG-sonde

PEG staat voor Percutane Endoscopische Gastrostomie. Percutaan betekent ‘door de huid’. Een endoscoop is een dunne, soepele slang die via de slokdarm in de maag kan worden gebracht. Hiermee kan de maag van binnen worden bekeken. Een PEG-sonde is een slangetje dat, met behulp van een endoscoop, door uw buikwand direct in uw maag wordt gebracht.

Het slangetje wordt aan de binnenzijde en de buitenzijde vastgezet met een schotelvormig plaatje (fixatiedisk). De eerste week moet het geheel strak tegen elkaar aan zitten. Binnen twee maanden groeit de doorgang in de buikwand en maag samen tot een soort gangetje. Dit wordt een fistel genoemd. De PEG-sonde loopt door deze fistel. Het voordeel van deze sonde is dat hij langer kan blijven zitten dan een sonde die door de neus gaat.

PEG-J-sonde

De PEG-J-sonde is hetzelfde als de PEG-sonde. Het verschil met een PEG-J-sonde is dat de sonde via de maag en de twaalfvingerige darm doorgevoerd wordt naar het jejunum, het middelste gedeelte van de dunne darm. Het uiteinde van de PEG-J-sonde ligt dus in de dunne darm en niet in de maag. Uw arts bespreekt met u welke sonde het meest geschikt is voor u.

Voordat de gastroscopie (kijkonderzoek) met PEG-sondeplaatsing gepland wordt, heeft u een intakegesprek met de arts. Hier krijgt u uitleg over de ingreep en de verdoving.

Verdoving

Omdat deze ingreep vervelend is krijgt u van tevoren verdoving in de vorm van een licht roesje toegediend. U raakt daardoor ontspannen en krijgt minder mee van de ingreep. Soms is het nodig dat de anesthesioloog (verdovingsspecialist) bepaalt welke vorm van verdoving voor u het beste is. Bijvoorbeeld als u bepaalde hart- of longproblemen heeft, epilepsie, overgewicht of een bepaalde leeftijd heeft bereikt. In dat geval krijgt u nog een extra gesprek met de anesthesioloog.

Medicatie

Daarnaast wordt besproken welke medicatie u gebruikt. Sommige medicatie moet tijdelijk worden gestopt of aangepast. Dit geldt voor Prednison, bloedverdunners en insuline.
Als uw medicatie gewijzigd wordt in de tijd tussen uw intakegesprek en de ingreep, dan moet u dat vóór het onderzoek vertellen aan de verpleegkundige. Als u insuline gebruikt, neem deze en uw bloedglucosemeter mee naar het ziekenhuis. Als u inhalaties gebruikt voor uw longen, mag u die wel gebruiken voor het onderzoek.

Belangrijk: blijf nuchter!

Voor deze ingreep moet u nuchter zijn. Dit houdt in dat u de avond voor de ingreep vanaf middernacht niet meer mag eten of drinken tot na de ingreep. Alleen wanneer de ingreep in de middag (na 13:00 uur) plaatsvindt, mag u ’s ochtends voor 7:00 uur nog een licht ontbijt (een kopje thee met beschuit en jam, geen ander beleg) eten. Wanneer u medicijnen gebruikt, mag u deze met een klein beetje water innemen. Als u niet nuchter bent, kan de ingreep niet doorgaan! Het is dan namelijk gevaarlijk om de ingreep te ondergaan. 

De PEG-sonde wordt geplaatst met behulp van een kleine flexibele camera (endoscoop). Tijdens de ingreep ligt u op uw rug en krijgt u een bijtring tussen de tanden. Zo kunt u de mond goed openhouden en beschermen we uw tanden en de endoscoop. De ingreep duurt ongeveer 15 minuten.

Soms is het niet mogelijk een PEG-sonde in de maag te plaatsen, bijvoorbeeld door een afwijkende ligging van de maag, slokdarmprobleem of een maagoperatie in het verleden. In dat geval wordt de ingreep gestaakt. Op een later tijdstip worden dan met u eventuele alternatieven besproken, zoals operatieve plaatsing van een voedingssonde.

Plaatsen van de PEG-sonde

De arts brengt de endoscoop in via de mond. Dit kan een vervelend gevoel geven en kan leiden tot kokhalzen. Na het inbrengen in de mond schuift de arts de endoscoop verder via de slokdarm in de maag.
Een tweede arts bepaalt waar een naald in de buikwand wordt geprikt. De buikwand wordt hier plaatselijk verdoofd en er wordt een heel klein sneetje gemaakt. Met een speciale naald prikt de arts door de buikwand tot in de maag. Via deze naald wordt een draad in de maag gebracht.
De ingebrachte draad wordt met een grijpertje aan het uiteinde van de endoscoop vastgepakt. Bij het terugtrekken van de endoscoop wordt de draad meegenomen, totdat de draad uit de mond komt.
De PEG-sonde wordt nu aan de draad bevestigd en via de mond door de slokdarm en de maag geleid om vervolgens door de buikwand te worden getrokken.
Aan de binnenkant van de maag zorgt een fixatieplaatje ervoor dat de sonde op zijn plek blijft zitten. De fixatiedisk aan de buitenkant op de buik zorgt ervoor dat de maag en buikwand tegen elkaar worden gehouden.

Hierna wordt de wond op de buik schoongemaakt en droog verbonden. Er wordt een antibioticagaas onder de fixatiedisk aangebracht.

Klachten tijdens en kort na de ingreep

• Wanneer u voor het onderzoek een ontspanningsmiddel krijg toegediend, neemt de kans op problemen met de ademhaling of het hart toe. Via een knijpertje op uw vinger of aan uw oor houden wij dit in de gaten.
• Wanneer er nog voedsel in uw maag aanwezig is tijdens de ingreep, kunt u zich verslikken in voedsel dat tijdens de ingreep wordt opgeboerd. Als het voedsel in de luchtpijp komt, kan er bovendien een longontsteking ontstaan. Daarom is het belangrijk nuchter te blijven voor de ingreep.
• Tijdens de procedure wordt zo nu en dan een beetje lucht ingeblazen via de endoscoop. Hierdoor ontplooit de maag, waardoor de arts de binnenkant van de maag goed kan bekijken. Waarschijnlijk moet u hierdoor tijdens het onderzoek, maar ook nog daarna, boeren. Dit is normaal.
• Bij het aanprikken van de maagwand met de naald kan er zowel inwendig als uitwendig een bloeding ontstaan. Ook kan de huid rond de prikplek ontsteken.
• Bij het prikken van de naald kan per ongeluk een van de organen in de buik worden aangeprikt, zoals de dunne darm. Hierdoor kan een gaatje in de darm ontstaan. Als de darminhoud vervolgens uit de darm in de buikholte lekt, kan daar een ontsteking ontstaan.

Na de ingreep

Na de ingreep verblijft u ter controle nog anderhalf uur in de uitslaapkamer. Daarna mag u naar huis. Als u al opgenomen was in het ziekenhuis, wordt u teruggebracht naar de verpleegafdeling. Een beetje pijn na de ingreep ter plaatse van de wond is normaal. Hiervoor mag u paracetamol gebruiken (maximaal 4 x 1000 mg per dag). U mag dezelfde dag niet meer aan het verkeer deelnemen. Wij raden u daarnaast gedurende 24 uur af gevaarlijke machines te bedienen, belangrijke beslissingen te nemen of alcohol te drinken.

Nazorg en controle van de PEG sonde

In de eerste week na de plaatsing van een PEG sonde zal er een fysieke afspraak zijn bij de MDL verpleegkundige. Tijdens deze afspraak zal de eerste keer draaien en dompelen van de sonde geoefend worden en wordt er gekeken hoe de insteekopening eruit ziet.

Twee weken na de PEG plaatsing zal er een telefonische afspraak plaats vinden met de MDL verpleegkundige. Tijdens dit telefoon gesprek zal besproken worden hoe het gaat en kunnen er ook vragen gesteld worden.

Het is belangrijk om de huid rondom de PEG-sonde en de sonde zelf goed te verzorgen. Die verzorging is in de eerste week anders dan in de periode erna. Ook is de verzorging van de PEG-J-sonde vanaf 7 dagen anders dan die van de PEG-sonde. Hier leest u de instructies voor de verschillende situaties.

Thuiszorg

Soms lukt het u zelf of uw partner niet goed om de PEG-sonde te verzorgen of de sondevoeding toe te dienen. In dat geval komt een verpleegkundige van de thuiszorg u thuis helpen na de ingreep en leert u en/of uw partner om dit zelf te doen.

De volgende informatie geldt zowel voor de PEG-sonde als de PEG-J-sonde.

In de eerste week na de ingreep vormt zich een kanaal tussen de buikwand en de maag. De sonde mag in die periode niet losgemaakt worden. Het is belangrijk dat de twee plaatjes op de buikwand en in de maag dicht op elkaar zitten. De ruimte tussen de fixatiedisk op de buik en de huid moet ongeveer de dikte van een munt zijn.

Huidverzorging

Voor de verzorging van de sonde is het zeer belangrijk dat u elke keer vooraf uw handen wast met water en zeep. U verzorgt de huid rondom de sonde als volgt:

• Reinig de huid rondom de insteekopening met een nat gaasje (gebruik lauw water).
• Reinig vanaf het midden (de insteekopening) naar buiten: maak steeds één streek per gaasje.
• Reinig de boven- en onderkant van de fixatiedisk.
• Gooi de gebruikte gaasjes in de afvalbak.
• Droog de huid en de fixatiedisk met een droog gaasje.
• Gooi de gebruikte gaasjes in de afvalbak.

Soms komt er wat geel gekleurd vocht uit de wond. Dit is wondvocht. Ook bij hevig transpireren kan er onder de fixatiedisk huidirritatie ontstaan. In beide situaties kunt u gebruik maken van een zogenaamd splitgaasje. Deze wordt tussen de huid en de fixatiedisk geplaatst.

PEG-sonde doorspoelen

Na iedere toediening van sondevoeding moet u de sonde met 20 ml lauw water doorspoelen. Gebruikt u continu sondevoeding dan moet u 4 tot 6 keer per dag de sonde doorspuiten met 20 ml lauw water. Dit houdt de sonde schoon. Gebruikt u de sonde niet, dan moet u 3 keer per dag de sonde met 20 ml lauw water doorspoelen.

Bij gebruik van medicatie via de sonde spoelt u voor en na ieder medicijn apart de sonde door met lauw water. Dit is belangrijk om een reactie tussen de verschillende medicijnen te voorkomen.

Let op: heeft u een PEG-J-sonde? Dan geldt vanaf 7 dagen na de ingreep een andere verzorging. Kijk daarvoor bij het kopje 'PEG-J-sonde'.

Huidverzorging

Voor de verzorging van de sonde is het zeer belangrijk dat u elke keer vooraf uw handen wast met water en zeep. Verzorg de huid rondom de sonde als volgt:

• Reinig de huid rondom de insteekopening met een nat gaasje (gebruik lauw water).
• Reinig vanaf het midden (de insteekopening) naar buiten: maak steeds één streek per gaasje.
• Reinig de boven- en onder kant van de fixatiedisk.
• Gooi de gebruikte gaasjes in de afvalbak.
• Droog de huid en de fixatiedisk met een droog gaasje.
• Gooi de gebruikte gaasjes in de afvalbak.

Doorspoelen, draaien, dompelen, drogen

Het is belangrijk dat u de huid rondom de PEG-sonde en de sonde zelf dagelijks schoonhoudt. De zogenaamde 4 D’s zijn daarbij van belang.

Doorspoelen: Dagelijks voor en na iedere voeding met 20 ml water de PEG- sonde doorspoelen (bij voeding via porties (bolussen)). Wanneer u continue voeding door de sonde krijgt, of wanneer u de sonde tijdelijk niet gebruikt, spoelt u de sonde tweemaal per dag met 20 ml water door. Gaat het doorspuiten van de sonde moeilijk, spuit de sonde dan vaker door (6 tot 8 maal per 24 uur). Hiermee kunt u een verstopping voorkomen.

Draaien: Door de PEG-sonde te draaien voorkomt u dat het fixatieplaatje van de sonde aan de binnenkant van de maag ingroeit. Vanaf zeven dagen na de ingreep moet u dagelijks de sonde volledig ronddraaien (360 graden). Let op: bij een PEG-J sonde mag dit niet! Zie verzorging van PEG-J- sonde na de eerste 7 dagen.

Dompelen: De sonde moet dagelijks gedompeld worden vanaf zeven dagen na de ingreep. Hierbij zet u het uitwendige plaatje van de sonde enkele centimeters losser. Vervolgens laat u de PEG-sonde enkele centimeters in de buik zakken en haalt u deze weer terug.

Drogen: Na het schoonmaken van de huid rondom de PEG-sonde met een gaasje en lauwwarm water, droogt u de huid. Daarna trekt u het uitwendige plaatje weer aan. Wanneer de insteekopening droog en rustig oogt, hoeft u de insteekopening niet meer droog te verbinden.

Huidverzorging

Voor de verzorging van de sonde is het zeer belangrijk dat u elke keer vooraf uw handen wast met water en zeep. U verzorgt de huid rondom de sonde als volgt:

• Reinig de huid rondom de insteekopening met een nat gaasje (gebruik lauw water).
• Reinig vanaf het midden (de insteekopening) naar buiten: maak steeds één streek per gaasje.
• Reinig de boven- en onderkant van de fixatiedisk.
• Gooi de gebruikte gaasjes in de afvalbak.
• Droog de huid en de fixatiedisk met een droog gaasje.
• Gooi de gebruikte gaasjes in de afvalbak.

Soms komt er wat geel gekleurd vocht uit de wond. Dit is wondvocht. Ook bij hevig transpireren kan er onder de fixatiedisk huidirritatie ontstaan. In beide situaties kunt u gebruik maken van een zogenaamd splitgaasje. Deze wordt tussen de huid en de fixatiedisk geplaatst.

Doorspoelen, dompelen en drogen

Bij dagelijkse verzorging van de PEG-J sonde vanaf zeven dagen na de ingreep gaat volgens de 3 D’s:

Doorspoelen: Als u sondevoeding in porties (bolussen) krijgt, spoelt u de sonde voor en na de voeding door met 20 ml water. Wanneer u continue voeding door de sonde krijgt, of wanneer u de sonde tijdelijk niet gebruikt, spoelt u de sonde tweemaal per dag met 20 ml water door. Gaat het doorspuiten van de sonde moeilijk, spuit de sonde dan vaker door (6 tot 8 maal per 24 uur). Hiermee kunt u een verstopping voorkomen.

Dompelen: De sonde moet dagelijks gedompeld worden vanaf zeven dagen na de ingreep. Hierbij zet u het uitwendige plaatje van de sonde enkele centimeters losser. Vervolgens laat u de PEG-sonde enkele centimeters in de buik zakken en haalt u deze weer terug,

Drogen: Na het schoonmaken van de huid rondom de PEG-sonde met een gaasje en lauwwarm water, droogt u de huid. Daarna trekt u het uitwendige plaatje weer aan. Wanneer de insteekopening droog en rustig oogt, hoeft u de insteekopening niet meer droog te verbinden.

Belangrijk: niet draaien!

Let op: een PEG-J-sonde mag u niet draaien!: Draaiing kan ervoor zorgen dat de dunne binnen sonde uit de darm wordt gewerkt en zelfs in de knoop kan raken. Hierdoor moet de PEG-J-sonde dan opnieuw worden geplaatst.

Sondevoeding is een vloeibare voeding die door een slangetje (de sonde) rechtstreeks in de maag of darm wordt toegediend. Deze speciaal samengestelde voeding bevat alle voedingsstoffen die u dagelijks nodig heeft: energie, eiwitten, vetten, koolhydraten, vitamines, mineralen, water en vaak ook vezels.

Wanneer schrijft een diëtist of arts sondevoeding voor?

Omdat sondevoeding een medisch product is, moet het worden voorgeschreven door een arts of diëtist. Sondevoeding wordt onder meer in de volgende situaties voorgeschreven:

• Bij (herstel van) een ziekte zoals kanker, Cystic Fybrosis (CF), een darm-, spier, - of longziekte
• Als het nuttigen van de normale maaltijd niet lukt door ernstige slik- of kauwproblemen
• Voor of na een operatie, bijvoorbeeld aan de mond of keel bij te vroeg of te klein geboren baby’s of bij aangeboren afwijkingen

Starten met sondevoeding na plaatsing van een PEG-sonde

2 uur na de PEG-plaatsing spuit u de sonde door met 50 cc lauw water (dit in overleg met uw arts). Als dit goed lukt mag u 4 uur na de PEG-plaatsing starten met sondevoeding. De diëtist geeft u hierin advies. Wanneer u start met sondevoeding via een PEG-J-sonde, gebeurt dit bijna altijd via een voedingspomp. Medicatie wordt niet via de sonde gegeven vanwege de kans op verstopping (met uitzondering van Parkinsonmedicatie).

Diëtist

Een diëtist is een voedingsdeskundige. Wanneer u een PEG-sonde krijgt, bent u meestal al bekend bij een diëtist. In dat geval helpt uw eigen diëtist u na de ingreep bij het thuis opstarten van de sondevoeding. Krijgt u een PEG-sonde terwijl u in het ziekenhuis bent opgenomen, dan komt de diëtist van het ziekenhuis bij u om de sondevoeding op te starten.

Het plaatsen van een PEG-sonde is relatief veilig. Toch kunnen er complicaties optreden.

Wanneer neemt u contact op?

Bij de volgende problemen met de PEG-sonde kunt u het beste contact met het ziekenhuis opnemen:

• Als de huid rondom de insteekopening rood, geïrriteerd, gezwollen of pijnlijk is. Dit kan wijzen op een ontsteking van de wond.
• Wanneer er voeding langs de sonde lekt. Stop dan ook direct de voeding.
• Ernstige misselijkheid of braken. Stop dan ook direct de voeding.
• Ontstaan van wild vlees rondom de ingang van de sonde
• Wanneer u weerstand voelt bij het doorspoelen van de sonde met water of medicatie moet u contact opnemen met het ziekenhuis. De sonde kan dan verstopt zitten.
• Het is  belangrijk dat de PEG-sonde de eerste week goed blijft zitten, zodat er een kanaaltje ontstaat tussen de buikwand en maag. Als de PEG- sonde de eerste dagen losraakt, kan de vorming van dit kanaaltje verstoord raken en kan er voeding in de buikholte komen. U merkt dit meestal door buikpijn die steeds erger wordt.
• Wanneer de PEG-sonde in zijn geheel uit de buik komt: er moet zo snel mogelijk een nieuwe PEG-sonde worden ingebracht om te voorkomen dat het kanaaltje tussen de buikwand en maag dichtgroeit. U meldt zich in dit geval direct bij de spoedeisende hulp.
• In zeldzame gevallen kan een perforatie (gaatje) in de darmwand ontstaan door het prikken van de naald bij de PEG- plaatsing. Er kan dan lucht en/of darminhoud in de buikholte terechtkomen. Bij koorts, hevige buikpijn, misselijkheid, (bloed)braken, gitzwarte ontlasting of benauwdheid in de periode na de PEG-plaatsing, neemt u direct contact op met de spoedeisende hulp.