Prehabilitatie

Actieve leefstijl vóór en tijdens behandeling 

Sportgeneeskunde

Actieve leefstijl bij ziekte en behandeling

Tijdens een periode van ziekte en ingrijpende behandelingen zoals een operatie, chemokuren, immunotherapie of bestraling, leveren mensen in aan fitheid. Enerzijds omdat mensen tijdens ziekte vaak minder bewegen en minder goed eten; anderzijds omdat de ziekte en behandelingen zelf erg belastend zijn voor lichaam en geest.

Met een actieve leefstijl is het mogelijk zelf een belangrijke bijdrage te leveren aan het zo goed mogelijk doorstaan van de ziekte en behandelingen.

Hoe fitter u bent, hoe groter de kans op een succesvolle uitkomst van de behandelingen, hoe lager het risico op complicaties en bijwerkingen en hoe sneller u herstelt.

Een actieve leefstijl bestaat uit 5 componenten:

• Voldoende actieve beweging
• Goede voeding
• Stoppen met roken
• Mentaal fit zijn
• Voldoende rust en ontspanning

Prehabilitatie

Wetenschappelijk komt er steeds meer bewijs dat een betere fitheid leidt tot betere uitkomsten van een behandeling. SJG vindt het daarom belangrijk dat patiënten zo fit mogelijk zijn als ze een behandeling krijgen.

Omdat de tijd tussen diagnose en behandeling vaak erg kort is, wil SJG u stimuleren een intensief programma te doorlopen om binnen enkele weken uw fitheid te verbeteren. Het doorlopen van een programma om fitter te worden voorafgaande aan (evt. voortgezet tijdens) een behandeling noemen we prehabilitatie. Het prehabilitatie programma bestaat uit:

• Conditie- en krachttraining (zo mogelijk hoog intensieve training)
• Voedingsadvies met speciale aandacht voor eiwitten
• Hulp bij stoppen met roken (zo nodig)
• Psychosociale ondersteuning (zo nodig)

Uw behandelend arts, casemanager of verpleegkundig specialist zal met u bespreken welke onderdelen uit het prehabilitatie programma bij u worden ingezet.

Belang van actief bewegen en sporten

Uit onderzoek is gebleken dat meer bewegen bijdraagt aan een betere lichamelijke en geestelijke gezondheid en een betere kwaliteit van leven.

Actief bewegen:

• Verbetert de spierkracht en het uithoudingsvermogen
• Verbetert en behoudt het (zelfstandig) functioneren
• Vermindert het risico op complicaties en bijwerkingen van behandelingen
• Zorgt voor een sneller herstel 
•  Zorgt voor een snellere terugkeer naar de arbeidsmarkt
• Helpt vermoeidheid tegengaan
• Vermindert sombere gevoelens en angst en verbetert uw stemming
• Verbetert het slapen
• Verbetert de eetlust
• Maakt het immuunsysteem sterker; helpt infecties voorkomen
• Vergroot de overlevingskansen en levensverwachting
• Geeft u een stukje eigen regie over uw lichaam terug. Het is prettig zelf een bijdrage te kunnen leveren aan uw gezondheid.

Actief bewegen is in alle stadia van ziekte van belang: zowel vóór, tijdens als na de behandeling. Stilzitten kunt u beter niet doen. Dit leidt al snel tot verlies van spiermassa, waardoor uw kracht, inspanningsvermogen en functioneren achteruitgaan. Het weer actief gaan bewegen wordt dan steeds moeilijker, waardoor uw niveau van functioneren verder zal afnemen. Deze achteruitgang willen we voorkomen. Het is dus belangrijk om actief te gaan en blijven bewegen.

Actief bewegen: voor iedereen; op iedere leeftijd; bij iedere ziekte of aandoening

Op alle leeftijden en bij iedere ziekte of aandoening is actief bewegen belangrijk. Met wandelen, zwemmen, fietsen of sporten, kunt u uw spiermassa, spierkracht en uithoudingsvermogen op peil houden.

Hierbij wordt minimaal gestreefd om dagelijks 30 minuten, bij voorkeur 60 minuten, actief in beweging te zijn. Dit mag eventueel verspreid worden over de dag, bv. 3 x 10 minuten wandelen of fietsen, en kunt u zelfstandig doen.

Daarnaast is het belangrijk om 2 x per week spierversterkende activiteiten te doen. Onderaan deze folder vindt u enkele spierversterkende oefeningen die u zelfstandig thuis kunt doen.

Intensief bewegen en sporten: maatwerk

Met intensief bewegen en sporten kunt u in korte tijd uw fitheid verbeteren. Dit vraagt echter veel van uw lichaam; zeker als er gezondheidsproblemen spelen. Omdat iedereen een andere uitgangssituatie heeft en niet iedereen hetzelfde aan kan, vraagt een trainingsprogramma maatwerk. U kunt daarom door uw behandelend arts, casemanager of verpleegkundig specialist naar de sportarts of fysiotherapeut verwezen worden voor het nauwkeurig in kaart brengen van uw actuele belastbaarheid en het opstellen van en begeleiden bij een individueel trainingsprogramma.

Bewegen tijdens ziekenhuisopname

Om een ziekenhuisopname en herstel zo spoedig mogelijk te laten verlopen is het belangrijk dat u snel (weer) begint met actief bewegen. Actief bewegen zorgt voor toename van spiermassa wat bijdraagt aan een beter herstel. Eén week in bed liggen kan al een spiermassaverlies geven van 20 - 30% en dit willen we voorkomen. Een klinisch fysiotherapeut kan bij u langskomen ter ondersteuning. 

Algemene adviezen

• Probeer regelmatig uit bed te komen, ga in ieder geval tijdens de maaltijden aan tafel zitten, en gebruik het bed alleen om te rusten. Rechtop zitten verminderd de kans op het krijgen van een luchtweginfectie.
• Wandel liever een aantal keren per dag een korte afstand, dan één keer een lange afstand.
• Om vallen te voorkomen is het belangrijk dat u stabiele en stevige schoenen draagt en zo nodig een hulpmiddel gebruikt. Het prettigste is om uw hulpmiddel van thuis mee te laten brengen omdat u daaraan gewend bent.

Bewegen na de behandeling

Ook na een behandeling blijft het belangrijk om actief te blijven bewegen zodat u uw uithoudingsvermogen en spierkracht weer opbouwt en onderhoudt. Actief bewegen helpt u herstellen en uw dagelijkse activiteiten (gezin/werk/sport) weer op te pakken. Ook kan actief bewegen terugval van de ziekte of ontstaan van andere gezondheidsproblemen helpen voorkomen.

Begeleiding bij bewegen

Tijdens alle fasen van de behandeling kan begeleiding bij actief bewegen nodig zijn. Bij het contact met uw behandelend arts, casemanager of verpleegkundig specialist wordt gevraagd naar uw leefstijl en mate van actief bewegen en sporten. U krijgt een eerste beweegadvies mee. Daarnaast kunt u verwezen worden naar een sportarts of fysiotherapeut wanneer er gerichter onderzoek en begeleiding nodig is. In sommige gevallen kan een verwijzing naar een revalidatie arts nodig zijn.

Voeding

Voeding en actief bewegen kunnen niet zonder elkaar. Zowel de ziekte, behandelingen en herstel, als het actief bewegen vragen meer energie (= calorieën) en eiwitten. Het is dan ook belangrijk dat u ervoor zorgt dat uw voeding gezonde voedingsstoffen bevat, eiwitrijk en afgestemd op uw energie behoefte. Deze energie behoefte is bij iedereen anders, afhankelijk van uw gewicht, activiteiten, ziekte en behandeling.

Wanneer het eten vanwege klachten moeizaam gaat, u ongewenst gewicht verliest, ondergewicht of juist overgewicht heeft, kan uw arts, casemanager of verpleegkundig specialist u naar een diëtist verwijzen.

Ongewild gewichtsverlies betekent vaak verlies van spiermassa in plaats van vetmassa. Verlies van spiermassa is niet wenselijk en heeft nadelige gevolgen voor uw herstel en conditie. Weeg uzelf regelmatig, bijvoorbeeld 1 x per week. Meld veranderingen in uw gewicht bij uw arts, casemanager, of verpleegkundig specialist.

Eiwitten

Eiwit is de belangrijkste voedingsstof voor herstel, zowel bij ziekte, na behandeling, als na spieractiviteit bij actief bewegen. Eiwitten zorgen voor de opbouw van lichaamscellen en spieren. Bij ziekte, herstel en actief bewegen heeft het lichaam meer eiwitten nodig.

Eiwitten komen hoofdzakelijk voor in:

• Eieren
• Kaas
• Vlees, vis, gevogelte of vegetarische vleesvervanger
• Melk en melkproducten
• Sojaproducten
• Noten en pinda’s
• Peulvruchten

Zorg ervoor dat ontbijt, lunch en avondmaaltijd eiwitrijke producten bevat. Neem binnen een uur na het trainen en voor de nacht ook een eiwitrijke maaltijd / tussendoortje wat 20 - 30 gram eiwitten bevat.

Mentale gezondheid

Ziek zijn en behandelingen ondergaan is vaak niet alleen lichamelijk, maar ook sociaal, emotioneel en geestelijk een opgave. De balans tussen draaglast en draagkracht kan verstoord raken, waardoor klachten zoals angsten, buitengewone somberheid, moeheid en eetproblemen kunnen ontstaan. Deze klachten kunnen weer een negatieve invloed op uw ziekte en behandelresultaat hebben. Het is daarom belangrijk dergelijke klachten met uw casemanager, verpleegkundig specialist of arts te bespreken. SJG heeft een psychosociaal team dat u kan helpen uw veerkracht te vergroten.

Stoppen met roken

Iedereen weet dat roken slecht is voor de gezondheid. Maar niet iedereen weet dat roken extra risico’s met zich meebrengt bij ingrijpende behandelingen zoals een operatie, en dat roken het herstel vertraagt. Wanneer u nog stopt met roken vóór de behandeling, helpt u de kans op complicaties en infecties verminderen, wond- en botherstel verbeteren, en sneller herstellen. Er zijn goede en snelle mogelijkheden om te stoppen met roken. Informeer bij uw casemanager, verpleegkundig specialist of arts naar de mogelijkheden voor begeleiding hierbij.

Hoofdpunten

• Beweeg voldoende. Streef naar dagelijks minimaal 30-60 minuten actief bewegen; hierbij mogen uw hartslag en ademhaling wat versnellen. Denk aan stevig doorwandelen, fietsen en sporten. Zo nodig kunnen een sportarts of fysiotherapeut u begeleiden om snel fitter te worden.
• Besteed aandacht aan goede voeding met voldoende eiwit inname tijdens maaltijden en na actief bewegen.
• Zorg voor een stabiel gewicht. Zo nodig kan een diëtist u hierin begeleiden.
• Stop met roken. Uw arts, casemanager of verpleegkundig specialist kan u vertellen hoe u hier hulp bij kunt krijgen.
• Als er voorname angsten, sombere stemmingen of sociale problemen bij u bestaan, kan een gesprek met maatschappelijk werk of psycholoog u wellicht helpen u beter te voelen. Breng deze klachten daarom bij uw arts, casemanager of verpleegkundig specialist ter sprake.
• Zorg voor ontspanning en voldoende slaap.