PDF

Stel PDF samen

Rechten en plichten als patiënt

U als patiënt, of als hulpverlener heeft rechten en plichten. Deze rechten en plichten zijn vastgelegd in de Wet op de Geneeskundige Behandelingsovereenkomst, (WGBO). In deze folder krijgt u uitleg over de regels die de WGBO hierover heeft opgesteld.

Wat houdt de Wet op de Geneeskundige Behandelingsovereenkomst in?

De Wet op de Geneeskundige Behandelingsovereenkomst (WGBO) garandeert uw rechten ten opzichte van medische hulpverleners zoals artsen. De WGBO is van belang voor iedereen die met medische zorg te maken krijgt, want als een zorgverlener u behandelt, heeft u automatisch een geneeskundige behandelingsovereenkomst met hem. In de WGBO staan de rechten en plichten die bij zo'n behandelingsovereenkomst horen.

De WGBO stelt regels voor:

Het recht op informatie door de hulpverlener;
Toestemming voor een medische behandeling;
Inzage in het patiëntendossier;
Het recht op een tweede mening of second opinion;
Vertegenwoordiging van patiënten die niet zelf kunnen beslissen;
Recht op privacy.

Het recht op informatie

Moet een arts mij informeren over mijn ziekte en de behandeling ervan?
In de WGBO staat dat u het recht heeft op informatie door een arts of een medisch specialist. U heeft immers informatie nodig om zelf op een verantwoorde manier te beslissen of u een behandeling ondergaat. De wet geeft geen uitgewerkte regels over hoe de arts u moet informeren. Goede informatie is een kwestie van afstemming tussen de behandelaar en de patiënt. Daarbij hoort dat een hulpverlener u in heldere taal inlicht en dat u doorvraagt als de arts dingen zegt die u niet begrijpt.

Verzwijgen van informatie door arts
Het kan voorkomen dat u niet precies wilt weten wat er aan de hand is en wat er gaat gebeuren. U kunt zich bijvoorbeeld zo ongerust maken dat de behandeling niet meer goed werkt.

In dat geval mag de hulpverlener zaken voor u verzwijgen. Dat mag alleen bij hoge uitzondering en na overleg met een collega. Als het in uw belang is kan hij de informatie aan een ander, bijvoorbeeld uw partner, geven. Maar zodra u zelf weer in staat bent om de informatie te verwerken, moet de hulpverlener u alsnog informeren.

Een arts of hulpverlener moet u informeren over:

Wat er met u aan de hand is. Hij moet u goed uitleggen wat de aard van uw ziekte of aandoening is;
Wat daar eventueel aan te doen is. Hij moet u uitleggen welk onderzoek hij nodig vindt om er achter te komen wat u precies mankeert en welke behandeling hij het beste vindt;
De mogelijke risico's van de behandeling, bijvoorbeeld de bijwerkingen van medicijnen;
Alternatieve behandelingsmethoden;
Wat gebeurt er als u de behandeling weigert.

Een paar tips:

Zet na afloop van het gesprek de belangrijkste punten nog eens op een rij, zo kunt u controleren of u alles heeft begrepen;
Schrijf van te voren uw vragen op, het kan u helpen als u moeilijk uit uw woorden komt;
Neem naar het gesprek met de arts iemand mee die u kan bijstaan of aanvullen als u er zelf niet helemaal uitkomt. Twee horen meer dan één;
Vraag zo nodig informatie die u in alle rust kunt nalezen.

Hoe bereid ik mij het beste voor op een gesprek met mijn arts over een gezondheidsklacht?
Een gesprek over gezondheid is vaak lastig, vooral als het over uzelf gaat. Goede informatie voor en door de arts is een voorwaarde voor een goede medische behandeling. De arts heeft informatie van u nodig om vast te stellen wat er aan de hand is.

U kunt alvast over een aantal punten nadenken of deze op papier zetten. Het helpt u om uw klachten goed onder woorden te brengen. Denk hierbij aan:

De reden van uw bezoek aan de arts;
Informatie die de arts nodig kan hebben om een juiste diagnose te stellen (bijvoorbeeld een beschrijving van uw gezondheidsklachten, wanneer deze voorkomen, hoe lang u er last van heeft);
Welke medicijnen u gebruikt;
Wat u verwacht van de arts, bijvoorbeeld een onderzoek, een verwijzing, nieuwe medicijnen;
De vragen die u wilt stellen.

Informatie van de arts
De informatie die u van uw arts kunt verwachten ziet er als volgt uit:

Wat u volgens de arts mankeert (de diagnose);
Hoe de behandeling er uitziet (soms zijn er verschillende mogelijkheden);
Wat de vooruitzichten van de behandeling zijn;
Of nader onderzoek nodig is;
Wanneer u de uitslag daarvan kunt verwachten en hoe u die te horen krijgt;
Wat eventuele risico's van het onderzoek of de behandeling zijn;
Hoe u zelf kunt bijdragen aan een goed resultaat van de behandeling;
Of en wanneer u terug moet komen.

Aarzel niet om uw arts ook zelf naar deze punten te vragen. U kunt ook vragen het nog een keer te vertellen als u iets niet meteen begrijpt. Het is prettig om thuis nog eens informatie over uw gezondheidsklacht en de behandeling na te lezen. Vraag of de arts folders* of adressen van websites voor u heeft of u kan helpen aan gegevens over een patiëntenvereniging.

Toestemming voor een medische behandeling

Mag een arts mij behandelen zonder dat ik daarvoor toestemming heb gegeven?
In de WGBO is opgenomen dat u alleen behandeld mag worden met uw toestemming. Deze zogenoemde 'toestemmingsvereiste' houdt in dat medische onderzoeken of behandelingen pas van start mogen gaan als u daar toestemming voor geeft. Dat hoeft niet per se schriftelijk, ook mondelinge toestemming telt. Ook kan een arts ervan uit gaan dat u uw toestemming stilzwijgend geeft. Dat kan bijvoorbeeld blijken uit uw gedrag. Is een behandeling eenmaal begonnen, dan hoeft een hulpverlener niet meer voor elk onderdeel apart uw toestemming te vragen.

Vrijheid van keuze
Op grond van de informatie van de arts kunt u beslissen of u de voorgestelde behandeling wilt. U kunt ook kiezen voor een andere behandeling of deze afwijzen. De hulpverlener moet uw beslissing respecteren en mag u om die reden niet aan uw lot overlaten. Wanneer sprake is van een ingrijpende behandeling zal de hulpverlener uitdrukkelijk uw toestemming vragen.

Behandeling zonder uw toestemming
In noodsituaties mag worden gehandeld zonder dat u uw toestemming heeft gegeven, bijvoorbeeld als u bewusteloos bent na een ongeval.

Toestemming intrekken
U kunt nadat u uw toestemming heeft gegeven, alsnog van mening veranderen en uw toestemming weer intrekken. In dat geval zoekt u samen met de hulpverlener naar een andere behandeling. U kunt zelf van een behandeling afzien. Als een behandeling al is begonnen, kan deze niet altijd direct worden stopgezet. Soms is het nodig een behandeling af te maken.

Rechten van minderjarigen
Onder de 12 jaar
Kinderen onder de 12 jaar mogen niet zelf beslissen over medische behandelingen. De ouders hebben daarover het laatste woord.

Rechten van kinderen tussen de 12 - 16 jaar
Ouders nemen samen met het kind de beslissing over de medische behandeling. Het kind heeft wel het laatste woord. Voorwaarde is dat het kind de verschillende belangen die er misschien zijn, goed tegen elkaar kan afwegen. De arts kan dus besluiten om de mening van de ouders te volgen als hij denkt dat het kind de beslissing nog niet goed zelf kan nemen.

Rechten van kinderen vanaf 16 jaar
Vanaf 16 jaar mag het kind zelf beslissen over medische behandelingen. Het kind heeft dus geen toestemming nodig van de ouders als de arts een behandeling voorstelt en het kind het daarmee eens is. Of juist niet: het kind mag ook weigeren om behandeld te worden.

Het is gebruikelijk dat de behandelend arts de ouders betrekt bij de medische situatie en behandeling van het kind. Dat geldt in ieder geval als het kind nog geen 18 jaar is. Als het kind geen behandeling wil, moet het dat zeggen tegen de arts. Dat geldt voor ernstige medische problemen, maar ook als het kind bijvoorbeeld niet wil dat de ouders weten dat het aan de pil is.

Om minderjarigen zelf te informeren over hun rechten heeft de vereniging Kind en Ziekenhuis een internetsite www.jadokterneedokter.nl

De informatie op de site wordt als een stripverhaal gepresenteerd in de omgeving van een ziekenhuis.

Inzage in het patiëntendossier

Mag ik mijn patiëntendossier inzien?
U mag uw dossier inzien als u 16 jaar of ouder bent. U krijgt alleen de gegevens te zien die over uzelf gaan en geen informatie over bijvoorbeeld uw familieleden of anderen. De zorgverlener mag daarom, voordat u het dossier bekijkt, de gegevens over anderen uit het dossier verwijderen. Medische hulpverleners en artsen houden verplicht een dossier bij waarin al uw medische gegevens worden bewaard. Bijvoorbeeld gegevens over uw aandoening en over de behandeling en de bevindingen van verschillende hulpverleners. Alleen u en de hulpverleners die bij de behandeling betrokken zijn, mogen dat dossier inzien.

Inzage door bevoegden

Er is recht op inzage door:

De betrokkene van 16 jaar en ouder;
Zijn mentor;
Zijn gemachtigden;
De bij de behandeling betrokkenen.

Geen inzage door onbevoegden
Alleen wanneer u daar uitdrukkelijk toestemming voor geeft, mogen anderen het dossier inzien. Een hulpverlener moet de dossiers zorgvuldig bewaren zodat onbevoegden ze niet kunnen inzien.

Medische gegevens zijn niet bestemd voor derden
Medische gegevens mogen nooit zonder uw toestemming doorgegeven worden aan derden, ook niet aan andere artsen of medische hulpverleners. Ook uw familie mag alleen op de hoogte worden gebracht als u dat zelf wilt. Medische gegevens zijn dus vertrouwelijk.

Familieleden en kinderen
Uw familieleden hebben alleen recht op inzage in uw dossier als u ze daartoe schriftelijk hebt gemachtigd. Wel hebben ouders of wettelijke vertegenwoordigers van kinderen tot 12 jaar recht op directe inzage in het dossier van hun kind. Kinderen tussen de 12 - 16 jaar moeten persoonlijk instemmen met het opvragen van hun dossier. Wie boven de 16 jaar is, beslist zelfstandig over (toestemming tot) inzage.

Correctierecht
Wanneer u in uw dossier zaken tegenkomt die niet kloppen of waarmee u het niet eens bent, dan kunt u vragen dit te veranderen. Weigert een hulpverlener dat, dan moet hij uitleggen waarom. Ook kunt u uw eigen visie op de behandeling opschrijven en aan het dossier laten toevoegen.

Recht op afschrift
U kunt op verzoek een afschrift krijgen van uw dossier of een gedeelte ervan. Meer informatie hierover vindt u in de folder 'Papieren kopie van uw patiëntendossier aanvragen'.

Recht op overdracht
Ook heeft u recht op een (digitale) kopie van uw dossier als u uw gegevens over wilt dragen. Bijvoorbeeld aan een andere zorgverlener.

Weigering tot inzage
Mag u uw dossier niet inzien omdat u volgens de behandelend arts uw gegevens 'niet aan kan', dan kunt u bemiddeling vragen van een andere arts, of een advocaat in de arm nemen. Als u ook dan geen recht tot inzage krijgt, kunt u naar de rechter stappen. Deze geeft patiënten in dit soort situaties meestal gelijk. Vaak zijn het psychiaters die inzage weigeren. De enige reden om inzage te weigeren is dat u door het lezen van wat over u geschreven staat een gevaar voor uzelf of voor anderen kunt worden.

De arts, psychiater, therapeut of andere hulpverlener moet dit dan wel aantonen.

Hoe lang wordt mijn medisch dossier bewaard?
De gegevens uit uw medisch dossier worden 20 jaar bewaard. Na die tijd worden ze vernietigd tenzij uw arts redenen heeft om ze langer te bewaren.

Recht op vernietiging of verwijdering
Het recht op vernietiging of verwijdering betekent dat u kunt vragen bepaalde delen uit het dossier te vernietigen. U heeft ook het recht om het hele dossier te laten vernietigen. In principe zal uw hulpverlener dat niet weigeren, behalve wanneer een ander daar ernstig nadeel van zou kunnen ondervinden. Bij weigeren moet hij uitleggen waarom. De zorgverlener moet binnen 3 maanden aan uw verzoek voldoen, als hij met vernietiging akkoord gaat.

Geen vernietiging
De zorgverlener heeft het recht om de vernietiging te weigeren. Vooral als hij de gegevens uit uw dossier nodig denkt te hebben voor verdere behandeling. Ook als hij de informatie in uw dossier van belang vindt voor andere patiënten die bijvoorbeeld dezelfde ziekte hebben. Als de zorgverlener weigert gegevens te vernietigen, moet hij zijn redenen daarvoor aan u meedelen. In de folder 'Papieren kopie van uw patiëntendossier aanvragen', vindt u informatie over de gang van zaken bij inzage of kopie van uw dossier.

Het recht op een tweede mening of second opinion

Wat is een tweede mening en wanneer kan ik daar gebruik van maken?
Een tweede mening, ook wel second opinion genoemd, is een (medisch) oordeel van een andere arts of deskundige dan uw eigen behandelaar. De bedoeling van een tweede mening is om u zo uitgebreid mogelijk te laten informeren voordat u een beslissing neemt over een behandeling. De andere arts neemt de behandeling niet over (tenzij u dit zelf wilt).

Voorafgaand aan een behandeling
Omdat u voor elke behandeling toestemming moet geven is het belangrijk dat u voldoende informatie heeft over de behandeling. Het kan daarom wenselijk zijn een tweede mening aan te vragen, vooral wanneer er verschillende behandelmethoden zijn. Dit kan zowel voor als tijdens de behandeling. Soms blijft u, ook na het gesprek met uw hulpverlener, met vragen zitten die u aan een andere deskundige zou willen voorleggen, bijvoorbeeld: zijn er nog andere mogelijkheden voor mijn behandeling?

Hoe vind ik een arts die mij een tweede mening wil geven?
Wanneer u een tweede mening wilt van een andere arts is het verstandig eerst met uw eigen hulpverlener te bespreken dat u een tweede mening wilt vragen. Uw hulpverlener kan u adviseren over de keuze van de arts en eventueel uw medische gegevens in een (verwijs)brief toelichten.

Het kan lastig voor u zijn om uw arts te zeggen dat u een tweede mening wilt of misschien is de relatie met hem zo verstoord, dat u hem niet durft te zeggen dat u een tweede mening wilt. Dan kunt u één van de volgende stappen zetten:

U vraagt uw huisarts of hij u naar een andere deskundige kan verwijzen;
U informeert bij een patiëntenvereniging welke andere deskundigen u kunt benaderen;
Ook bij een aantal zorgverzekeraars kunt u terecht voor een tweede mening of een verwijzing.

Wanneer uw eigen hulpverlener niet weet dat u een tweede mening vraagt, doet u er goed aan om hem hierover achteraf te informeren. Het is echter aan te raden om er van tevoren met hem over te praten, zodat uw relatie niet (verder) verstoort raakt.

Vergoeding van tweede mening
In de meeste aanvullende verzekeringen is de tweede mening opgenomen en worden de kosten dan ook vergoed door de zorgverzekeraar. Als u geen aanvullende verzekering heeft, dan worden de kosten alleen vergoed als u een verwijzing heeft van de huisarts en/of specialist.

Informeer bij twijfel over de vergoeding vooraf bij uw zorgverzekeraar.

Vertegenwoordiging van patiënten die niet zelf kunnen beslissen

Wie geeft toestemming voor een medische ingreep als u daar zelf niet toe in staat ben?
Er zijn mensen die niet over hun eigen medische situatie kunnen beslissen. De WGBO geeft een regeling voor vertegenwoordiging van patiënten die niet zelf kunnen beslissen. Voorbeelden zijn demente patiënten, patiënten met een verstandelijke handicap of patiënten die in coma liggen.

U kunt, als u vermoedt niet zelf te kunnen beslissen als het nodig is, een verklaring laten opstellen waarin u iemand als uw vertegenwoordiger aanwijst. Deze persoon kan voor u beslissen op momenten dat u dat zelf niet kunt. Wanneer niets op papier staat, betrekt de medische hulpverlener een naaste bij de besluitvorming over u. Allereerst de echtgenoot of partner, anders een ouder, kind, broer of zus. Mogelijk wil degene die wordt benaderd niet de rol van vertegenwoordiger op zich nemen. Dan zal de hulpverlener een ander moeten zoeken.

Minderjarigen

Kinderen tot 12 jaar
Kinderen onder de 12 jaar mogen niet voor zichzelf beslissen. Dat doen hun ouders of voogd. Aan jonge kinderen moet wel op een begrijpelijke manier worden verteld wat met hen gaat gebeuren.

Kinderen tussen de 12 - 16 jaar
Deze jongeren zijn meestal goed in staat hun situatie te overzien en een eigen mening te hebben. Daarom is voor een behandeling toestemming nodig van zowel de ouders als het kind. Wanneer deze het niet met elkaar eens zijn en het kind blijft bij zijn mening, zal de hulpverlener in principe doen wat het kind vraagt.

Kinderen vanaf 16 jaar
In de WGBO worden kinderen vanaf 16 jaar gelijkgesteld met volwassenen. Zij mogen dus voor zichzelf beslissen. Instemming van de ouders is niet nodig. De ouders krijgen ook geen informatie over hun kind, als deze daar geen toestemming voor geeft.

Wilsverklaring
Vindt u het belangrijk dat, als het erop aankomt, volgens uw eigen ideeën gehandeld wordt? Dan is het verstandig om uw wensen op te schrijven in een wilsverklaring. U kunt in uw wilsverklaring bijvoorbeeld vastleggen onder welke omstandigheden u niet meer behandeld wilt worden. Het beste kunt u dat samen met uw (huis)arts doen. Dan weet u zeker dat geen misverstanden of onzekerheden over uw verklaring kunnen ontstaan.

Een duidelijke verklaring dat u een bepaalde behandeling niet wenst - en daarvoor dus geen toestemming zou hebben gegeven als u daartoe nog in staat zou zijn - wordt in principe gerespecteerd. Zie ook de folder 'Wilsverklaring'.

Recht op privacy

Mag een arts mijn medische gegevens doorgeven aan een ander?
Medische gegevens mogen nooit zonder uw toestemming doorgegeven worden aan derden, ook niet aan andere artsen of medische hulpverleners. Ook uw familie mag alleen op de hoogte worden gebracht als u dat zelf wilt. Medische gegevens zijn vertrouwelijk. Dit is opgenomen in de WGBO.

Veilig gegevens versturen via de e-mail
Als wij uw gegevens moeten delen, bijvoorbeeld met een andere zorgverlener of uzelf, gebruiken wij daarvoor systemen waarin dit technisch veilig kan. Wanneer wij hiervoor e-mail gebruiken, maken wij gebruik van Zivver. Via een SMS-code of afgesproken wachtwoord kan alleen de ontvanger het e-mailbericht lezen, waardoor uw privacy is gewaarborgd.

Privacy bij gesprekken of behandelingen
Privacy geldt zowel voor gesprekken met uw arts als tijdens medische behandelingen. Die moeten zo uitgevoerd worden, dat anderen ze niet kunnen zien of horen. Wilt u met een arts een gesprek voeren dat beslist niet voor anderen bestemd is (bijvoorbeeld andere patiënten op een kamer) vraag dan om een onderhoud in een aparte spreekkamer.

Meer informatie over hoe wij uw privacy beschermen staat in onze privacyverklaring. Deze vindt u terug op onze website.

Het recht om een gesprek op te nemen

U mag een geluidsopname maken van het gesprek met uw behandelaar. Iemand meenemen naar het gesprek en informatiemateriaal kan u als patiënt ondersteunen, maar het opnemen van het gesprek kan ook. U kun dan het gesprek thuis nog eens naluisteren en aan anderen, zoals familieleden of een andere behandelaar laten horen. U mag een geluidsopname van het gesprek met uw behandelaar maken als u deze opname uitsluitend voor persoonlijke doeleinden gebruikt. Indien u het gesprek wilt opnemen, maak dat dan vooraf kenbaar aan uw behandelaar. Beeldopnames worden niet toegestaan.

Rechten en plichten

Artsen en andere medische hulpverleners hebben de volgende rechten en plichten.

Rechten arts

Het recht om eigen beslissingen te nemen. Een arts hoeft niet zonder meer te doen wat een patiënt of hulpverlener hem vraagt. Zijn eigen deskundigheid en overtuiging spelen daarbij een grote rol;
Een arts mag weigeren een bepaalde behandeling uit te voeren als hij van mening is dat deze medisch niet noodzakelijk is.

Plichten arts

Het verlenen van goede zorg;
Het kennen van de rechten van zijn patiënten.

Rechten patiënt

Het recht op informatie door de hulpverlener;
Toestemming voor een medische behandeling;
Inzage in het patiëntendossier;
Het recht op een tweede mening of second opinion;
Vertegenwoordiging van patiënten die niet zelf kunnen beslissen;
Recht op privacy.

Plichten patiënt

Duidelijk en volledig informeren van de medische hulpverlener zodat deze een goede diagnose kan stellen en een deskundige behandeling kan geven;
Het opvolgen van de adviezen van de hulpverlener binnen redelijke grenzen;
Betalen van de instelling of hulpverlener, meestal via uw ziektekostenverzekering;
Identificatieplicht, hiervoor heeft u een geldig legitimatiebewijs nodig: uw paspoort, identiteitsbewijs of rijbewijs.

Klacht behandeling
Als u van mening bent dat op een of andere manier geen rekening is gehouden met uw rechten als patiënt, of u vindt dat SJG Weert ergens in tekort is geschoten, maak dat dan gerust kenbaar. Liefst direct aan de betrokken hulpverlener.

Als u over de uitkomst van het gesprek niet tevreden bent of u wilt geen gesprek aangaan, kunt u eventueel verdere stappen ondernemen. Meer hierover kunt u lezen in de folder: 'Idee, opmerking of klacht'*.

Cliëntenraad

De cliëntenraad behartigt de gemeenschappelijke belangen van mensen die op de zorg van SJG Weert zijn aangewezen. De raad overlegt over de belangen met de directie en denkt mee over onderwerpen die voor cliënten van belang zijn.

U kunt uw vragen, ideeën en/of opmerkingen die een algemeen belang dienen, schriftelijk kenbaar maken aan de cliëntenraad. Onder algemeen belang wordt verstaan, dat uw vraag of opmerking op een (groot) deel van de cliënten in het ziekenhuis, van toepassing moet zijn.

Meer hierover kunt u lezen op de pagina 'Cliëntenraad'* en in de folder 'Idee, opmerking of klacht'.