Herpes zoster aan het oog

Oogheelkunde

Wat is herpes zoster?

Herpes zoster, beter bekend als gordelroos, is een virale ziekte. Deze uit zich aanvankelijk als roodheid van de huid met een jeukerig, branderig of pijnlijk gevoel en iets later komen in het aangedane gebied met vocht gevulde blaasjes op. Typisch is dat altijd maar 1 bepaald gebied van het lichaam is aangedaan en altijd aan 1 kant, of links of rechts. Dit wordt een dermatoom genoemd. De blaasjes vormen later korstjes.

Wat is de oorzaak van herpes zoster?

Het varicella zoster virus veroorzaakt meestal op kinderleeftijd de waterpokken. Dan is vaak het hele lichaam aangedaan maar besmetting hoeft niet altijd symptomen te geven. Als de waterpokken voorbij zijn blijft het virus in het lichaam en trekt zich terug in 1 van de verschillende zenuwen van het lichaam. Na jaren in een soort slaapstadium te hebben verkeerd, kan het virus weer actief worden. Dit gebeurt meestal bij oudere mensen of bij mensen met een verminderde weerstand.

Herpes zoster ophthalmicus

Als het virus weer opnieuw actief wordt in de zenuw die het gevoel van het voorhoofd en het oog verzorgt (de 'nervus ophthalmicus') kan het oog betrokken raken bij een nieuwe ontsteking. Met name wanneer de neus meedoet, is de kans oogontsteking groter.

Verschijnselen van herpes zoster ophthalmicus

De eerste symptomen zijn pijn of jeuk, gevolgd door roodheid van de huid. Tenslotte verschijnen enkele of meerdere met vocht gevulde blaasjes. De verspreiding van de blaasjes volgt het patroon van de aangedane zenuw; bij de nervus ophthalmicus is dit het voorhoofd (aan 1 kant), met uitbreiding naar het bovenooglid en soms naar de neus, het onderooglid en het oog.

De pijn wordt meestal hevig en gaat dan gepaard met branderigheid, een kloppend gevoel en overgevoeligheid van de aangedane huid. De roodheid duurt 3 - 6 weken maar sommige patiënten houden maanden en soms jaren last van de pijn. Dit noemen we het 'post-herpetische pijnsyndroom'. De behandeling hiervan kan lang duren en soms moeizaam zijn, als de aangedane zenuwen ernstig beschadigd zijn geraakt.

Hoe kan het oog meedoen met de herpes zoster ophthalmicus?

De virusontsteking van de voorhoofdshuid kan in een aantal gevallen leiden tot ontsteking van het oog. Dat hangt er vanaf of de zenuwtakjes naar het oog ook betrokken zijn bij de opnieuw opspelende ontsteking. Er kunnen zweertjes van het hoornvlies ontstaan. Maar ook de binnenkant van het oog, het regenboogvlies (de iris) en heel af en toe het netvlies (de retina) kunnen ontstoken raken, soms zeer ernstig. Verder kan er als gevolg van de ontsteking of van de behandeling daarvan een verhoogde oogdruk ontstaan. Roodheid van en pijn in het oog, gevoeligheid voor licht, en wazig en soms zelfs heel slecht zicht kunnen symptomen zijn van ontsteking binnen in het oog.

Deze verschijnselen komen meestal gelijktijdig met de huidsymptomen voor, maar soms ook nog weken nadat de blaasjes zijn verdwenen.

Wat is de behandeling van herpes zoster?

Om de post-herpetische pijn te voorkomen of in ieder geval tot het minimum te beperken en de virusgroei zo snel mogelijk te onderdrukken, kan men het beste zo snel mogelijk nadat de eerste verschijnselen zich uiten, beginnen met medicijnen (de antivirale medicatie). Daarnaast bestaat de behandeling uit pijnbestrijding. Als het oog ook ontstoken is, wordt er bovendien meestal behandeld met verschillende types medicijnen, al naar gelang welk deel van het oog ontstoken is, of de oogdruk verhoogd is en hoe ernstig de ontsteking of de oogdrukverhoging is. Bijvoorbeeld kan er gekozen worden voor oogdruppels tegen ontsteking en soms tegen hoge oogdruk, voor oogzalf tegen de virusontsteking van het hoornvlies.  Soms zijn ook extra tabletten of zelfs een infuus nodig.

Besmettelijkheid herpes zoster

Herpes zoster is dus vrijwel altijd een ontsteking van binnenuit met een virus dat men zelf al bij zich droeg. Veel (maar niet alle) mensen doen het virus op jonge leeftijd op en krijgen waterpokken als kinderziekte. Daarna dragen ze het virus bij zich. Een deel van die mensen krijgen meestal pas veel later in hun leven, bijvoorbeeld als hun eigen weerstand verminderd is, opnieuw een ontsteking doordat het slapende virus weer actief wordt: de gordelroos.

Het herpes zoster virus is echter wel net als alle virussen besmettelijk voor anderen. Het bevindt zich in het vocht van de blaasjes en bijvoorbeeld ook in het traanvocht als het oog ontstoken is. Als u een actieve infectie met blaasjes en/of een oogontsteking heeft, vermijd dan contact met baby’s en kleine kinderen en met mensen met een sterk verminderde afweer.

Complicaties

Sommige patiënten houden ondanks de vele medicijnen blijvende schade aan het gezichtsvermogen of blijven pijn houden nadat de oorspronkelijke klachten zijn verdwenen. Soms kunnen de korsten van de genezende blaasjes blijvende littekens geven.