Dieetadvies ileostoma

Diëtetiek

In deze folder vindt u adviezen over de voeding bij een ileostoma. Een ileostoma is een kunstmatige uitgang op de dunne darm op de buik. Deze is aangelegd omdat de dikke darm is verwijderd of (tijdelijk) niet wordt gebruikt.

Na het aanleggen van een ileostoma is het niet nodig een speciaal dieet te volgen. U mag alles eten en drinken. Er is wel een aantal zaken waar u rekening mee kunt houden.

In de dikke darm vindt het indikken van de ontlasting plaats. Zout en vocht wordt weer in het lichaam opgenomen. Bij mensen met een ileostoma gebeurt dit niet. De ontlasting die via de ileostoma het lichaam verlaat is daarom over het algemeen brijachtig of zelfs waterdun. Een goed werkende stoma produceert maximaal 1500 ml (= 1 ½ liter) ontlasting per dag.

Vocht- en zoutbehoefte

Vocht
Wanneer u een ileostoma heeft, verliest u veel vocht met de ontlasting. Daarom is het belangrijk om, verdeeld over de dag, 2 - 2,5 liter te drinken. Dit zijn ongeveer 16 - 20 kopjes. Onder vocht worden niet alleen dranken verstaan. Alle vloeibare producten worden meegerekend zoals water, frisdrank, koffie/thee, soep, yoghurt/vla en pap. U kunt zelf in de gaten houden of u voldoende drinkt. Als uw urine kleurloos of lichtgeel is, drinkt u genoeg. Wanneer u weinig plast en uw urine donker van kleur is, kan dit een teken zijn dat u te weinig heeft gedronken.

Bij een te kort aan vocht kunt u last hebben van:

• dorst
• droge slijmvliezen / droge mond
• droge huid
• verminderde eetlust
• sufheid / lusteloosheid
• rusteloosheid
• verwardheid
• snel gewichtsverlies

Zout
Als u een ileostoma heeft, verliest u niet alleen vocht maar ook zout met de ontlasting. Het is daarom belangrijk om het verlies van zout aan te vullen door extra zout te gebruiken. U kunt bijvoorbeeld extra keukenzout over uw eten strooien. Ook andere producten kunnen u helpen het zouttekort te voorkomen.

Zout en calorieën
In een aantal zoutrijke producten zitten ook veel calorieën. Als u ongewenst afvalt gebruik dan vooral de zoutrijke producten waarin ook veel calorieën zitten. Als u ongewenste zwaarder wordt kunt u beter meer van de zoutrijke producten gebruiken waarin weinig calorieën zitten. Probeer schommelingen in het gewicht te voorkomen. Door te veel schommelen met het gewicht kunt u op den duur problemen krijgen met de verzorging van de ileostoma. Bijvoorbeeld kunt u last krijgen van lekkage en daardoor kan huidirritatie ontstaan.

Producten waarin veel zout en weinig calorieën zitten zijn:

• bouillon
• curry
• groentesap / tomatensap
• heldere soep
• ketjap, zoet en zout
• rauwe ham
• rookvlees
• smaakverfijner (aromat)
• soepversterker (maggi)
• tomatenketchup
• 20+ en 30+ (smeer)kaas

Producten waarin veel zout en veel calorieën zitten zijn:

• bacon
• cervelaatworst
• chips en zoutjes
• haring
• ontbijtspek
• salami
• rookworst
• 48+ (smeer)kaas

Drop eten voor extra zout helpt niet. In drop zit namelijk geen keukenzout, maar salmiakzout. Als u te weinig zout via het eten binnenkrijgt, kan dit problemen geven. Ga nooit een natriumbeperkt (zoutbeperkt) dieet volgen zonder overleg met uw specialist en/of diëtist.

Zouttekort
Bij een tekort aan zout kunt u last hebben van:

• braken
• misselijk
• erge hoofdpijn
• opgeblazen gevoel
• verwardheid.

Meer zout- en vochtverlies
Bij waterdunne ontlasting, braken, erg zweten, koorts of warm weer, verliest u extra zout en vocht. Ook kunt u minder zin in eten hebben waardoor u minder vocht en zout binnen krijgt. Een aanvulling van extra zout en vocht zijn dan noodzakelijk. Naast uw gebruikelijke voeding kan O.R.S. (Oral Rehydration Salts) opgelost in water een goede aanvulling zijn. Deze oplossing bestaat uit o.a. water, suiker en zout. Door O.R.S. te gebruiken worden tekorten voorkomen. O.R.S. kunt u kopen bij de apotheek en drogist. Heeft u vragen over het gebruik van O.R.S. neem dan contact op met uw arts of diëtist.

Als u in het buitenland bent
In (sub)tropische landen is de temperatuur hoger en is de hygiëne soms anders. Hierdoor is het gevaar van waterdunne ontlasting extra aanwezig. En dus ook een vocht- en/of zouttekort. Neem geen onnodige risico’s.

Maak geen gebruik van:

• ijs(blokjes)
• ongekookt leidingwater
• ongeschild fruit
• rauwe groenten
• rauw vlees en rauwe vis

Zorg er ook voor dat u altijd O.R.S., bouillontabletten en/of zouttabletten bij u heeft.

Algemene adviezen

Vastheid van de ontlasting
Voor een betere indikking van de ontlasting is het belangrijk om het eten en drinken goed te verdelen over de dag. Ook is het verstandig gezonde voe-ding te gebruiken met voldoende voedingsvezels.
Voedingsvezels komen voor in plantaardige producten zoals:

• volkorenbrood
• roggebrood
• fruit
• groente en rauwkost
• aardappelen
• peulvruchten
• zilvervliesrijst.

Voedingsvezels kunnen water opnemen en vasthouden. De ontlasting kan daardoor beter indikken. Als de ontlasting te dun is, kan drinken met een zetmeel- en vezelrijk product worden gecombineerd. Bijvoorbeeld een volkoren boterham, -cracker of -beschuit met beleg.

Eet rustig en kauw goed
Na het aanleggen van een ileostoma mag u alles eten en drinken. Het kan gebeuren dat voedingsmiddelen onverteerd in het stomazakje terecht komen. Om eventuele verstopping van de stoma te voorkomen is het belangrijk om rustig te eten, het voedsel goed fijn te snijden en goed te kauwen.

Dit geldt vooral voor de volgende producten:

• Fruit met pit en schil, partjes citrusfruit, ananas, bessen, druiven, kiwi, kokosproducten, gedroogde vijgen, rozijnen, dadels en pruimen.
• Groente met harde nerven, rauwkost, vezelige draderige groenten zoals: asperges, bleekselderij, schorseneren, zuurkool, rabarber, taugé, drade-rige sperzie- en snijbonen, doperwten, maïs, sla, champignons, peul-vruchten.
• Noten, zaden of pitten.
• Taai en draderig vlees met botten en vis met graten.

Gas- geur- en kleurvorming
Er zijn voedingsmiddelen die voor gas- en geurvorming en verkleuring van de ontlasting kunnen zorgen. Het is een normaal gevolg van de spijsvertering. Hoeveel gasvorming, geurvorming en/of verkleuring van de ontlasting ontstaat, kan per persoon verschillen. U hoeft de hieronder vermelde producten daarom niet weg te laten. U kunt er zo nodig rekening mee houden, zoals bij een feestje, verjaardag of een avondje uit. Als u meer last heeft van bepaalde voedingsmiddelen hoeft dat niet voor altijd zo te zijn. Probeert u het product na enkele weken nogmaals uit.

Gasvorming
De hoeveelheid gas die ontstaat bij de vertering van het eten is voor iedereen anders. Dit wordt onder andere door darmbacteriën bepaald. Dit verandert niet bij de aanleg van de ileostoma, de één heeft gewoonweg meer gasvorming dan de ander. Gasvorming of winderigheid wordt voor het grootste gedeelte veroorzaakt door ingeslikte lucht. Vooral bij tegelijkertijd praten en eten wordt veel lucht ingeslikt. Ook bij kauwgom kauwen, drinken door een rietje, roken, nervositeit en het dragen van een slecht passend gebit is dit het geval. Deze ingeslikte lucht komt er via de stoma weer uit.

Producten die extra gasvorming kunnen veroorzaken zijn:

• bier
• koolsoorten knoflook
• koolzuurhoudende dranken
• paprika
• peulvruchten (bijvoorbeeld bruine bonen, linzen, doperwten)
• prei
• spruiten
• uien

Geurvorming
Er zijn een aantal producten die een sterke geur aan de ontlasting kunnen geven. Dit gebeurt ook bij mensen zonder stoma. Als u het stomazakje op tijd vervangt en het stomazakje goed past, komen er geen geuren vrij. Een koolstoffilter in het stomazakje neemt eventuele geuren op.

Producten die extra geurvorming kunnen veroorzaken zijn:

• asperges
• eieren
• knoflook
• koolsoorten, vooral als ze lang gekookt zijn
• peulvruchten (bijvoorbeeld bruine bonen, linzen, doperwten)
• prei
• uien
• vis
• vitamine B-tabletten

Kleurvorming
Door de natuurlijke kleurstoffen in voeding kan de ontlasting verkleuren.
Producten die verkleuring van de ontlasting kunnen veroorzaken zijn:

• bieten (rood)
• donkergroene bladgroenten zoals spinazie, andijvie en boerenkool (donkergroen of zwart)
• ijzerpreparaten (zwart)

De inhoud van deze brochure is samengesteld door de werkgroep MDL chirurgie van het Netwerk Diëtisten MDL.