Doorliggen (decubitus)

Decubitus kan ontstaan wanneer u lang in dezelfde houding ligt of zit. Wij geven adviezen wat u kunt doen om doorliggen (decubitus) te voorkomen, want voorkomen is beter dan genezen.

Wat is decubitus?

Decubitus is de medische naam voor doorliggen. Een doorligplek is een plek waar de huid stuk is of dreigt stuk te gaan. Ze ontstaat door de inwerking van druk-, schuif-, en/of wrijfkrachten op de huid.

Decubitus komt vooral voor bij langdurig bedlegerige patiënten, of bij mensen die (rol) stoelgebonden zijn. De bloedvaten voorzien de huid en het onderliggend weefsel van voedingsstoffen en zuurstof. Door zitten, liggen of onderuitzakken worden op bepaalde plekken in de huid kleine bloedvaten en het onderliggend weefsel samengedrukt. Wanneer huid en onderliggend weefsel te lang geen voedingsstoffen en zuurstof krijgen, sterven cellen af en kan decubitus ontstaan.

Hoe herkent u decubitus?

De eerste tekenen van decubitus zijn één of meerdere rode plekken. Het gaat dan om niet wegdrukbare roodheid (als u erop drukt, blijft het rood). Ook kunnen er blaren of wonden ontstaan. Drukplekken komen het meest voor op plekken waar het bot dicht onder uw huid zit. Bijvoorbeeld op de stuit, heupen, elleboog, rug, oor, enkels of de hielen. 

Afbeelding: Kennisinstituut V&VN 

Wanneer heeft u meer kans op decubitus?

In sommige situaties heeft u meer kans op drukplekken. Dat kan tijdelijk zijn, bijvoorbeeld als u een operatie heeft gehad of een opname in het ziekenhuis. Het kan ook zo zijn dat u meer kans heeft op het krijgen van drukplekken in deze situaties:

• U zit in een rolstoel of u ligt veel op bed.

• U kunt zelf niet of niet makkelijk van houding veranderen (immobiel).

• U heeft minder gevoel in de huid (bv. bij diabetes mellitus).

• U incontinent bent van urine en/of ontlasting dan wel overmatig transpireert.

Maatregelen en adviezen om decubitus te voorkomen

U kunt zelf onderstaande maatregelen nemen om doorliggen te voorkomen. Als u dit niet zelf kunt vraag dan hulp aan een familielid of hulpverlener.

1.  Van houding veranderen

• Blijf zoveel mogelijk in beweging en kom na een operatie, als het weer mag, snel uit bed.
• Als u bedlegerig bent of lang ligt, probeer elke 4 uur van houding te veranderen.
• Als u veel zit, probeer elke 2 uur van houding te veranderen.
• Probeer zo min mogelijk te schuiven.
• Zorg dat u op zo’n manier zit dat u niet onderuit kunt zakken.
• Zorg dat u met uw voeten goed bij de grond kunt als u zit, gebruik zo nodig een voetenbank.

Houdingen die u in bed kunt aannemen om doorliggen te voorkomen zijn te zien in onderstaande afbeeldingen.

• Op de zij gedraaid (30 graden) met een kussen in de rug en een klein kussentje tussen de knieën zodat u billen net loskomen van het matras.

Afbeelding: Kennisinstituut V&VN

• Of als het kan op de rug met uw hoofdeinde en knieën geknikt (30 graden). Leg dan een kussen onder uw onderbenen zodat ook uw hielen vrij liggen van het matras. 

Afbeelding: Kennisinstituut V&VN

 2.  Huidverzorging

• Houd uw bed en stoel schoon en droog. Kreukels, kruimels en vocht maken uw huid sneller kapot. Indien u last heeft van ongewild urine- en/of ontlastingverlies verschoon u dan tijdig. Maak zo nodig gebruik van goed absorberend incontinentiemateriaal. Maak de huid schoon en droog als deze in contact zijn gekomen met urine of ontlasting.
• Gebruik een huidvriendelijke zeep bij de dagelijkse wasbeurt en was niet te ruw. De huid kunt u verzorgen en beschermen met een neutrale of ongeparfumeerde zalf.

3.  Voeding en vocht

• Drink gemiddeld 1,5 tot 2 liter per dag (indien u een vochtbeperking heeft overleg dit met uw behandelaar).
• Neem extra eiwitten, zoals melkproducten, kaas, eieren, noten, peulvruchten, vlees en vis. Meer informatie hierover vindt u terug in de folder Energie- en eiwit verrijkt dieet. 
• Eet voldoende en gevarieerd zodat u voldoende voedingsstoffen binnenkrijgt die nodig zijn om uw huid in goede conditie te houden en uw wonden te laten genezen.

4.  Hulpmiddelen

Er zijn ook hulpmiddelen zoals een papegaai, hielbeschermers, speciale matrassen en kussen voor in de stoel om die druk op de huid te verlagen. Overleg hierover met uw behandelaar. 

Gebruik géén kussen in de vorm van een ring of een kussen met een gat erin. Dat geeft wel minder druk op de plek zelf, maar juist meer op de huid eromheen. 

Zorg dat u op zomin mogelijk lagen stof zit of ligt. Dus geen extra dekens, matjes of lagen kleding. Dat kan vouwen en bobbels geven en juist meer risico.

Wondbehandeling

Indien u een wond heeft opgelopen ten gevolge van doorliggen, wordt er voor u een behandelplan opgesteld om de wond te verzorgen en de genezing te bevorderen. Alle maatregelen en adviezen zoals hierboven beschreven kunt u toepassen om de genezing te bevorderen.