De komende dagen komt de temperatuur in het zuiden van het land ruim boven de 30 graden: tropische temperaturen. Dat klinkt misschien fijn, en sommige mensen kunnen hier ook echt van genieten. Toch is het verstandig om op te passen dat je het niet té warm krijgt. En dat geldt vooral voor ouderen en mensen met een chronische ziekte. Zij krijgen sneller klachten door de warmte en raker sneller uitgedroogd. En dat kan gevaarlijk zijn. Hoe voorkom je gezondheidsproblemen door de warmte?
Hoe ons lichaam omgaat met hitte: thermoregulatie
Ons lichaam werkt voortdurend om een stabiele temperatuur van ongeveer 37 °C te behouden. Dit regelmechanisme heet thermoregulatie. Als onze lichaamstemperatuur te hoog dreigt te worden, probeert ons lichaam af te koelen door de bloedvaten in de huid wijder te maken, waardoor meer warmte via de huid kan worden afgegeven, en door te zweten.
Bij warm weer of lichamelijke inspanning is het lastiger voor het lichaam om af te koelen. Als we te veel warmte vasthouden en daar klachten van krijgen, spreken we van hittestress.
Wie lopen er meer risico?
Ouderen hebben meer kans op hittestress. Naarmate we ouder worden, werkt de temperatuurregeling van het lichaam minder goed. Ouderen hebben ook minder vocht in hun lichaam, voelen minder snel dorst en hun nieren werken minder efficiënt. Als ze te weinig drinken, kunnen ze uitdrogen (dehydratie), wat de kans op hittestress vergroot.
Ook mensen met chronische aandoeningen, zoals hart- en vaatziekten, longaandoeningen of psychische aandoeningen, lopen een groter risico.
Van hittestress naar hitteziekte
Als het lichaam de warmte niet meer kwijt kan, kan dit leiden tot hitteziekte, een ernstige aandoening die medische hulp vereist. Gelukkig kan het lichaam zich aanpassen aan warm weer als het er langzaam aan went. Dit proces heet acclimatisatie en duurt meestal 7 tot 14 dagen.
Wanneer het lichaam te veel warmte vasthoudt en niet goed meer kan afkoelen, kunnen er verschillende vormen van hitteziekte ontstaan.
Hitte-uitputting
Hitte-uitputting ontstaat als je lichaam oververhit raakt en uitgeput is, vaak na lichamelijke inspanning in de hitte. Dit gebeurt meestal als je te veel vocht verliest door zweten en te weinig drinkt. Je kunt hitte-uitputting krijgen bij warm weer, maar ook bij inspanning in minder warme omstandigheden.
Dit kun je merken bij hitte-uitputting:
- Erg moe of zwak
- Duizelig of licht in het hoofd
- Misselijk of hebben hoofdpijn
- Sneller ademend of hartkloppingen
- Soms daalt de bloeddruk, waardoor je je nog slapper voelt.
Wat kun je doen als jij of iemand deze klachten heeft?
- Stop direct met inspanning
- Ga naar een koele plek of in de schaduw
- Koel je lichaam af (bijvoorbeeld met natte doeken of een ventilator)
- Drink voldoende, het liefst een sportdrank of water met een snufje zout
Let op: Wordt er niet op tijd ingegrepen? Dan kan hitte-uitputting overgaan in een ernstige hitteberoerte, waarbij medische hulp nodig is.
Zonnesteek
Een zonnesteek is ook een vorm van hitteziekte. De lichaamstemperatuur stijgt hierbij boven de 40°C.
Bij een zonnesteek gebeurt het volgende:
- Het zenuwstelsel raakt ontregeld: iemand kan verward raken of flauwvallen
- Organen kunnen niet goed meer functioneren
Zonder snelle hulp kan dit levensbedreigend zijn. Herken je klachten van een zonnesteek bij jezelf of een ander? Zorg dan zo snel mogelijk voor koelte, zodat het lichaam kan afkoelen. Een zonnesteek kan zonder snel ingrijpen overgaan in een ernstige hitteberoerte.
Hitteberoerte: een ernstige vorm van hitteziekte
Een hitteberoerte is een ernstige aandoening waarbij de lichaamstemperatuur oploopt tot boven de 40°C. Daarbij raakt ook het zenuwstelsel ontregeld, wat kan leiden tot verwarring, bewustzijnsverlies en in ernstige gevallen tot uitval van meerdere organen.
Een hitteberoerte kan ontstaan door het verrichten van zware lichamelijke inspanning (hardloopwedstrijden) tijdens relatief warm weer, maar ook als iemand langdurig wordt blootgesteld aan hoge temperaturen, zonder voldoende afkoeling. Het lichaam warmt als het ware ‘passief’ op, bijvoorbeeld door hitte van de omgeving, en kan die warmte niet meer goed kwijt.
Vooral ouderen en mensen met chronische ziektes lopen risico, omdat hun lichaam de warmte minder goed regelt. Ook het gebruik van bepaalde medicijnen kan het risico verhogen.
Zie je klachten die passen bij een hitteberoerte? Bel dan de huisarts, of 112 als iemand bewusteloos is.
Extra zorg tijdens hittegolven
Hoe blijf je koel tijdens een hittegolf? Een zonnesteek of hitteberoerte wil je het liefst voorkomen. Je kunt op een aantal dingen letten als het erg warm is buiten:
- Drink 2-3 liter per dag en vermijd daarbij alcohol.
- Draag dunne, luchtige kleding.
- Zoek de koelte op: blijf binnen op de warmste uren van de dag. Moet je dan toch naar buiten? Zoek de schaduw op en blijf niet te lang buiten.
- Houd je huis koel: de ramen alleen open als het buiten koeler is dan binnen. En zorg voor zonwering om de warmte buiten te houden.
- Water brengt verkoeling: neem een voetenbad, een lauwe douche of leg een natte handdoek in de nek.
- Doe rustig aan en vermijd teveel inspanning.
Met deze adviezen lukt het hopelijk om het hoofd letterlijk en figuurlijk koel te houden wanneer er sprake is van tropische temperaturen.
