De intensive care van SJG Weert bestaat vijftig jaar. Het is nauwelijks voor te stellen hoe de intensieve zorg voor ernstig zieke patiënten in die tijd onder invloed van de medische techniek en wetenschap is verbeterd. Maar ondanks alle veranderingen is en blijft IC-zorg in Weert op de eerste plaats mensenwerk. Of beter gezegd: teamwork. “Het is elke keer weer een wedstrijd die we samen willen winnen.”
In het vroege najaar van 1970 zag in het St. Jans Gasthuis de intensive care het levenslicht. In het toenmalige ziekenhuis aan de Boerhaavestraat, waar de Zusters van Liefde nog de scepter zwaaiden, ontfermden acht medewerkers zich over de patiënten die extra zorg nodig hadden. Mensen met ernstig letsel, meestal als gevolg van een verkeersongeval. “In die tijd was er nog geen snelweg. Al het verkeer van en naar de Limburgse mijnen moest over de provinciale weg, dwars door Weert. Omdat er veel ongelukken gebeurden, werden er dus ook regelmatig patiënten met zwaar trauma binnengebracht”, vertelt Tjeu Aendekerk (63), inmiddels bijna veertig jaar IC-verpleegkundige in Weert.
De intensive care leek in die beginjaren nog in de verste verte niet op de afdeling zoals we die nu kennen; een moderne ruimte, ingericht met de meest geavanceerde apparatuur voor de beademing en bewaking van alle vitale lichaamsfuncties. “Patiënten die vijftig jaar geleden intensieve zorg kregen, lagen nog verspreid over de verschillende verpleegafdelingen. Bij de beademing - toen nog met machines van de OK – werd de patiënt met behulp van spierverslappers, pijnstillers en slaapmedicatie onder diepe narcose gebracht. Een ECG-monitor deed dienst als bewakingsapparaat. De bloeddruk en ademhaling werden handmatig gemeten. Ook had elke verpleegkundige een klokje om de polsfrequentie te tellen.”
Elektronische bewaking en beveiliging
Dat alles is nu ondenkbaar, zo gaat de IC-verpleegkundige verder. “We beademen onder sedatie, hetgeen minder ingrijpend is. De patiënt krijgt een licht roesje en is daardoor makkelijker wakker te maken. In tegenstelling tot vroeger staat de apparatuur tegenwoordig volledig in dienst van de patiënt. De patiënt bepaalt zelf hoe het apparaat hem beademt. De bewaking gaat volledig elektronisch. Als je vroeger op de IC een verkeerde inschatting maakte, kon dat voor de patiënt direct fataal zijn. Nu word je via de meest geavanceerde beveiligingssystemen automatisch gealarmeerd. Qua apparatuur en kennis van ziektebeelden en medicijnen zijn er bovendien veel meer mogelijkheden om te behandelen en bij te sturen. Met als gevolg dat de levensverwachting van patiënten in de loop der jaren aanzienlijk is gestegen. Ter illustratie: vóór 1980 werden er jaarlijks nog heel veel mensen opgenomen na een hartinfarct. Door de moderne dotterbehandelingen van tegenwoordig is het aantal reanimaties spectaculair gedaald en zien we deze patiënten veel minder op de IC.”
En zo zijn er nog veel meer verschillen. Vijftig jaar geleden lagen IC-patiënten afhankelijk van hun ziektebeeld nog verspreid door het ziekenhuis. Anno 2020 worden ze op een aparte IC-afdeling op de eerste etage verpleegd. Niet hun behandelend arts, maar speciaal hiervoor opgeleide intensivisten voeren de regie over de intensieve zorg. Tjeu Aendekerk: “Dokter Hanssen was de eerste intensivist/anesthesist. Enorm kundig. Het hart bij de patiënten. Hij is zeer bepalend geweest voor hoe de intensive care in Weert medisch-inhoudelijk is georganiseerd.”
De IC-verpleegkundige is niet alleen gespecialiseerd in het bieden van complexe, intensieve zorg. Vanwege het brede spectrum van ziektebeelden is hij ook van alle markten thuis. “Tijdens je opleiding leer je denken als een medicus. Het is een vakgebied met heel veel diepgang dat zich de afgelopen decennia enorm heeft ontwikkeld. De intensive care is niet meer weg te denken uit het ziekenhuis”, vertelt Alice Ingeveld (29) die in 2014 als IC-verpleegkundige in opleiding in SJG Weert begon.
Samen winnen en verliezen
De medische techniek mag dan een enorme vlucht hebben genomen, in de kern is de IC-zorg onveranderd gebleven. Het bieden van intensieve zorg is en blijft mensenwerk. “Het gaat om leven en dood, het is erop of eronder. Dat maakt dit werk zo betekenisvol. Je kunt voor mensen serieus het verschil maken.” Voor collega Tjeu voelt elke IC-opname als een wedstrijd die hij per se wil winnen. “En dat doen we samen. In je eentje ben je niks op de IC. Specialisten, collega-verpleegkundigen, fysiotherapeuten: om de patiënt zo goed mogelijk te behandelen, ben je continu in overleg.”
Afgelopen voorjaar, toen SJG Weert werd overspoeld door doodzieke coronapatiënten, bleek hoe goed het IC-team van SJG Weert op elkaar is ingespeeld. En vooral: hoe cruciaal de menselijke factor is in de zorg. Omdat er wekenlang geen bezoek was toegestaan op de intensive care waren de IC-medewerkers de enige schakel tussen de patiënt en het thuisfront. Alice: “Om de emotionele pijn te verzachten hebben we een extra iPad aangeschaft. Via een beeldbelverbinding kon de familie toch enigszins dichtbij blijven. Het leidde tot hartverscheurende taferelen.”
Groeien als mens
Collega Tjeu knikt instemmend. “Werken op de intensive care is niet alleen lichamelijk uitdagend, het vraagt vooral om mentale weerbaarheid. Het is samen winnen en verliezen. Ik kan me herinneren dat ik er zelf een keer doorheen zat. Het was in de jaren negentig en ik had bijna vakantie toen er in korte tijd veel patiënten aan hersenvliesontsteking overleden. Ook kinderen. Dat hakte er flink in. Ik had in die tijd zelf jonge kinderen en was bang dat hen hetzelfde zou overkomen. Als een van hen koorts had, ging ik `s nachts kijken of alles nog goed was. Achteraf gezien heeft deze periode me alleen maar sterker gemaakt. Leren omgaan met verlies heeft tijd nodig. Uiteindelijk heeft die ervaring me alleen maar sterker gemaakt. In mijn werk en als mens.”
Gezondheidskrant SJG Weert • nummer 2 • september 2020 • pag. 4
